Semarang                   Lampersari                      M-Java

 

                                                                                                                                                                     2-10-2013

Japans kamp, Opvangkamp

 

Ligging

Dit kamp bestond uit een groot aantal kamponghuisjes aan weerszijden van de Lampersari-weg. Het kamp was omgeven door een omheining. Tijdens de Japanse bezetting was dit kamp een vrouwenkamp (sinds novem­ber 1942).

 

Kampcommandant

Hasegawa; begin september 1945; na binnenkomst van een groep Nederlandse officieren, werd één van hen kampcommandant.

 

Kampleiding

Mw W. van der Poel-Verleur.

 

Kampsterkten

Bij de Japanse capitulatie waren er ongeveer 8000 vrouwen en kinderen. Vrij snel na 23-08-1945 (de datum van de bekendmaking van de capitulatie) kwamen jongens en mannen het kamp binnen in verband met gezinshereniging. In oktober en november 1945 vertrokken velen op eigen gelegenheid, omdat het wachten op officiële evacuatie te lang op zich liet wachten; eind november was de kampsterkte gezakt tot ca 1000. Door de binnenkomst van transporten vanuit Ambarawa steeg de kampsterkte in december 1945 weer tot ca 5000.

 

Transporten

datum

binnengekomen

uit

vertrokken

naar

aantal

per

transport

aantal

in

kamp

type

personen

 

JAPANS KAMP

 

 

 

23-08-1945

 

 

 

7400

vr,ki

 

OPVANGKAMP

 

 

 

28-08-1945

Sem: Bangkong

 

 

 

jo

xx-08-1945

 

Vertrek (1)

 

 

vr,ki

05-09-45 (2)

Bandoeng/Tjim

 

 

 

ma

07-09-45 (3)

 

 

 

8000

vr,ki

20-09-45 (2)

 

Mag: Mil Hosp

 

 

zi

28-09-45 (4)

 

Soerabaja (5)

 

 

vr,ki

17-10-1945

Sem: Boeloe (6)

 

 

 

ma

xx-11-45 (7)

 

 

 

5400

ma, vr,ki

09-11-1945

 

Batavia (8)

 

 

ma,vr,ki

30-11-1945

 

 

 

1500

ma,vr,ki

03-12-1945

Amb: Amb 6

 

 

 

ma,vr,ki

04-12-1945

Amb: Ama 6

 

 

3800

ma,vr,ki

xx-12-1945

 

Evacuatie (9)

 

 

ma.vr,ki

01-01-1946

 

 

 

1200

ma,vr,ki

xx-01-1946

 

Evacuatie (10)

 

 

ma,vr,ki

xx-01-1946

 

Sem: Tjandi

 

 

ma,vr,ki

xx-02-1946

 

Ontruiming

 

0

ma,vr,ki

jo-jongens, ki-kinderen, ma-amnnen, vr=vrouwen

Amb=Ambarawa, Mag=Magelang, Sem=Semarang, Tjim=Tjimahi

Mil Hosp=Militair Hospitaal

(1) op eigen gelegenheid, met name naar Bandoeng en Soerabaja

(2) en volgende dagen

(3) peildatum RAPWI, rapport Schouten, IC 081820

(4) vier RAPWI-transporten op achtereen volgende dagen, op 28.09-1945 t/m 01.10-1945 (per trein)

(5) met name naar de Darmo-wijk (ex-Japans vrouwenkamp) en Goebeng-wijk

(6) opgepakt door republikeinen, bevrijd door Japanse soldaten

(7) peildatum “begin november 1945” Rode Kruis, verslag IC 054927, pg 3

(8) o.a. per vrachtauto naar het vliegveld, dan per vliegtuig naar Batavia

(9) per boot (naar Batavia, Soerabaja, Colombo, Bangkok) en vliegtuig

(10) per boot (met name Colombo) en vliegtuig

 

Voeding

Kort na 15-08-1945, toen de kampbewoners merkten dat er iets gaande was rondom een Japanse capitulatie, werden dubbele porties rijst en suiker uitgedeeld. Direct na 22-08-1945, toen pamfletten werden uitgeworpen door geallieerde vliegtuigen waarin de capitulatie bekend werd gemaakt, kwamen de eerste inlanders aan het gedek om eten te ruilen tegen kleren; binnen een paar dagen stond iedereen te gedekken (handelen met de bevolking bij de omheining) en werden ruime hoeveelheden eten binnengehaald (voor de inlanders was alle textiel welkom, hoe slecht en vies het ook was). Sommigen gingen het kamp uit en bezochten de nabijgelegen pasar: daar was alles te koop in ruil voor kleren.

Gedurende de periode dat het kamp weer hermetisch werd gesloten in verband met de aanvallen van extremisten zorgden de Japanse soldaten voor de aanvoer van het eten.

 

Water

Op een dag (waarschijnlijk 15-10-1945) werd de waterleiding afgesloten, omdat het gerucht ging dat het water door de extremisten vergiftigd was; men begon onmiddellijk waterputten te graven. Het bleek loos alarm, de volgende dag werd de watertoevoer weer open gesteld.

 

Sanitair

De sanitaire voorzieningen waren hopeloos slecht: vooral toen de dagelijkse schoonmaak niet meer werd uitgevoerd, omdat het Japanse toezicht ontbrak, raakte de “riolering” verstopt. Begin september kwam een groot aantal inlanders het kamp binnen om alle straten te vegen en kwam de vuilnisdienst het kamp binnen. Tijdens het hoogtepunt van de bersiap (half oktober 1945) moesten de kampbewoners het kamp zelf weer onderhouden. Later werden Japanse soldaten ingezet om het kamp schoon te maken en schoon te houden.

 

Gezondheid

Begin november 1945 brak mazelen uit.

 

Toestand

Eind september 1945 begon de toestand onrustig te worden: veel inlanders liepen op straat met aangepunte bamboes, op 26-09-1945 braken overal in de stad relletjes uit. De vijandigheid richtte zich (nog) niet op de bewoners van het kamp.

Op 14-10-1945 begon de bersiap: alle mensen van RAPWI en Rode Kruis werden vastgezet door de extremisten; alle Nederlandse mannen en oudere jongens werden opgepakt. Men moest in het kamp blijven, buiten het kamp was het levensgevaarlijk. Eerst zorgden de Japanse soldaten voor bewaking en bescherming, maar na de komst van de eerste Britse troepen op 20-10-1945 werd de bewaking overgenomen door de Britse troepen. Begin november, toen met hulp van alle aanwezige Britse troepen de evacuatie van Ambarawa werd ingezet, werd de bewaking van Lampersari weer overgenomen door Japanse soldaten.

 

Gebeurtenissen.

23-08-1945         Japanse kampcommandant maakte Japanse capitulatie bekend

24-08-1945         uitgebreide ruilhandel aan het gedek (onder veel geschreeuw)

xx-08-1945          vrouwen gingen in de stad eten, geen enkele vijandigheid bespeurd

01-09-1945         voor het eerst werd vuilnis opgehaald

02-09-1945         grote groep inlanders maakten het kamp schoon

08-09-1945         een groep Nederlandse officieren namen de leiding van het kamp over

24-09-1945         Lady Mountbatten bezocht het kamp

26-09-1945         overal relletjes in de stad

04-10-1945         naamlijsten van overlevenden (geen verlieslijsten)

15-10-1945         rondom het kamp mitrailleurvuur, waterleiding afgesloten

17-10-1945         Japanse soldaten herstelden de orde, kampongs rondom in brand gestoken

21-10-1945         Britse soldaten namen de bewaking over van de Japanners,

                              Japanners zorgden voor voedselvoorziening en schoonmaak van het kamp

29-10-1945         dagelijks pasar in het kamp; verlieslijst van 600 krijgsgevangenen in Thailand

04-11-1945         mazelen-uitbraak

18-11-1945         pasar opgeheven, baboes bleven weg; opnieuw schietpartijen rondom het kamp;

                              Japanners werden opnieuw als bewakers ingezet

 

Huidige situatie (2007)

Ter plaatse van het kamp is nu een woonwijk voor de lagere middenstand.

 

Literatuur

Beekhuis, H. e.a. – Geïllustreerde Atlas van de Bersiapkampen in Nederlands-Indië 1945-1947, 2009, pg 115

Boissevain, Gon en Lennie van Empel – Vrouwenkamp op Java, 2e druk, 1991, pg 259-359

Bosman, Anneke – Tjihapit, Kamp Solo, Lampersari, 2002, pg 139-147 ???

Broeshart, A.C. e.a. – Vrede, maar geen bevrijding, 1989, pg 23

Brommer, B. e.a. – Semarang, Beeld van een stad, 1995, pg 65

Bussemaker, H.Th. – Bersiap! Opstand in het paradijs, 2005, pg 155-157

Dulm, J. van e.a. –Atlas van de Japanse kampen, Deel I, 2000, pg 136-138; Deel II, 2002, pg 121 e.v.

Eyden, Ton van der – Arts en gezin in de Oost 1928-1946, 2006, pg 132-146

Groen, P.M.H. – Patience and bluff, Mededelingen Sectie Militaire Geschiedenis 8, 1985, pg 96-97, 103

History of the Tjandi-camp, NIOD, IC 055795, pg 53

Kobliz, Frnaziska – Die Frauen von Lampersari, 2000, pg 122 e.v.

Scholtens – RAPWI-rapport Midden-Java, NIOD, IC 055795=SMG, Doos 0214, 1A, Evacuation, pg 1-6, tabel 2

Schouten, C. – RAPWI-rapport, Geschiedkundig overzicht, NIOD, IC 081820, pg 110

 

Plattegrond, tekeningen, foto’s, naamlijst

zie www.japanseburgerkampen.nl

 

 

Index          Kampen in Midden-Java                  Zeetransporten

 

Ceylon: Kandy-kamp