Medan Polonia N-Sumatra
28-3-2013
Opvangkamp
Andere benaming
Polonia-wijk, RAPWI-kamp
.
Ligging
|
De Polonia-wijk lag in het zuiden van de stad tussen de twee rivieren,
die in het centrum van de stad bij elkaar kwamen, een gunstige situatie in
verband met de veiligheid t.a.v. eventuele aanvallen van Indonesische nationalisten
op dit kamp. Het kamp werd aanvankelijk begrensd door de Manggalaan
(westzijde), de Sultansweg (zuidzijde), de Poloniaweg (oostzijde) en de
Kannonnenweg (noordzijde). Later werd het kamp aan de zuid- en westzijde
uitgebreid, o.a. tot de Beatrixlaan. |
Kampbewaking
Japanse militairen en Ambonese ex-KNIL-soldaten, later Brits-Indische
soldaten (omstreeks 12-10-1945)
Kampleiding
Hr P.S.J.Ablij (voorheen assistent-resident)
Transporten
|
Datum |
binnengekomen uit |
vertrokken naar |
aantal per transport |
aantal in kamp |
type personen |
|
|
RP-kampen (2) |
|
6000 |
|
ma,vr,ki |
|
|
Bangkinang
(3) |
|
100(4) |
|
ma,vr,ki |
|
|
|
|
|
7500 (5) |
ma,vr,ki |
|
|
Pad: Woonwijk
(7) |
|
1000 (8) |
|
ma,vr,ki |
|
xx-12-1945 |
Pad: Woonwijk
(9) |
|
1000 (8) |
|
ma,vr,ki |
|
|
|
|
43 |
|
ma,vr,ki |
|
|
|
|
|
9800 |
ma,vr,ki |
|
|
Pad: Woonwijk |
|
|
|
ma,vr,ki |
|
|
|
|
350 |
|
vr,ki (12) |
|
25-1-46 (13) |
|
A’dam (14) |
1400 |
|
ma,vr,ki |
|
|
|
?? (15) |
166 |
|
ma,vr,ki |
|
|
|
|
|
12.600 |
ma,vr,ki |
|
xx-02-1946 |
|
|
130 |
|
vr,ki (17) |
|
|
|
A’dam (18) |
800 |
|
pers (19) |
|
|
|
R’dam (20) |
800 |
|
ma,vr,ki |
|
|
|
A’dam (21) |
26 |
|
zieken |
|
|
|
A’dam (22) |
700 |
|
ma,vr,ki |
|
|
|
R’dam
(23) |
800 |
|
ma,vr,ki |
|
23-08-1946 |
|
R’dam
(24) |
800 |
|
ma,vr,ki |
|
xx-xx-xx
(25) |
|
|
|
0 |
ma,vr,ki |
ki=kinderen,
ma=mannen, vr=vrouwen, pers=personen
Pad=Padang,
RP-kampen=Rantau Prapat-kampen; A’dam=Amsterdam, R’dam=Rotterdam
(1)
vanaf deze datum (zie specificatie van alle transporten bij de Rantau
Prapat-kampen)
(2) per
trein vanuit Rantau Prapat (reisduur ongeveer 10 uren)
(3) per
vliegtuig vanuit het vliegveld van Pakanbaroe
(4)
volgens Kuyl 5x25 (5 vluchten van 25 personen?)
(5)
volgens brieven Dr A.W.Verhoef
(6) en
(7) per boot, a/b
(8) voor
deze aantallen personen worden in de literatuur verschillende waarden vermeld
(9) per
boot
(10) de
laatste groep, per vliegtuig (volledige ontruiming van Padang)
(11) a/b
Noordam, aankomst Amsterdam 20-02-1946
(12)
waarvan de mannen in Medan zaten
(13) en
op 26-01-1945
(14) met
vrachtauto’s naar Belawan, op landingsvaartuig naar Noordam op de
rede Belawan
(15) met
Melchior Treub
(16) per
vliegtuig
(17)
waarvan de mannen in Bangkok zaten
(18) met
Tjisedane, aankomst Amsterdam 01-04-1946
(19)
alleen mensen met een medische prioriteit
(20) met
Sommelsdijk, aankomst Rotterdam 08-05-1946
(21) met
vliegtuig naar Batavia, met Oranje, aankomst Amsterdam 16-05-1946
(gezinsleden met Nw-A’dam)
(22) met
Tjisedane, aankomst Amsterdam 09-07-1946
(23) met
Kota Agoeng, aankomst Rotterdam 19-08-1946
(24) met
Weltevreden, aankomst Rotterdam 18-09-1946
(25) het
kamp werd nog zeker 2 jaar gebruikt als beschermde wijk (tot in 1948)
|
Wonen De ex-geïnterneerden werden ondergebracht in huizen van de Europese
woonwijk; deze was onderverdeeld in 9 wijken, elk met een eigen wijkhoofd.
Men kreeg per gezin één kamer toegewezen met meubels en bedden; er was
meestal elektrisch licht; sommige huizen hadden bij aankomst geen meubels;
vele grote bomen zorgden voor aangename schaduw. Voeding Het eten kwam uit twee Chinese gaarkeukens. Bij het eten halen moest men
uren in de rij staan, zeer vermoeiend. Het eten was vaak niet warm. Eerst
was het eten goed, maar na het uitbreken van de bersiap-onlusten werd de
kwaliteit beduidend minder. Op een gegeven moment was er zelfs geen rijst en
geen groente. Toen kreeg men uitsluitend eten uit blik (o.a. bruine bonen).
Ook in december stagneerde de aanvoer van vers vlees, groente en fruit. In
december kon men zelf een houtvuurtje stoken om kleinigheden klaar te maken,
zoals een ei, koffie, warme melk. Kleding De kledingvoorziening verliep moeizaam. Water Er was meestal stromend water aanwezig. Gezondheid Velen kregen geelzucht door de plotselinge overvloed aan eiwitten. Velen
hadden nog last van hongeroedeem, dikke voeten en huiduitslag. Medsche zorg Begin oktober 1945 kwamen er medicijnen aan per parachute; medio november
waren er ongeveer 80 doktoren in het kamp (teruggekeerd uit de kampen); door
evacuatie was er later een tekort aan doktoren. Er waren ook voldoende
tandartsen, maar eerst konden alleen tanden en kiezen worden getrokken (boren
en vulmateriaal ontbraken); pas in februari 1946 was volledige
tandheelkundige hulp mogelijk. Het Elizabeth-Ziekenhuis, dat binnen het Polonia-kamp lag, kwam pas in
augustus 1946 voor de kampbewoners en voor de bevolking van Medan
beschikbaar. Naamlijsten van andere kampen Er waren eerst naamlijsten uit Thailand, pas later kwamen die van de
kampen op Java. Inlands personeel In het begin was inlands personeel in het kamp beschikbaar, maar medio
december 1945 bleven zij weg: zij mochten van de republikeinen niet meer voor
de Nederlanders werken. Familiecontact Men kon brieven versturen en ontvangen (pakjes niet); medio november is
nog geen briefpost uit Nederland ontvangen, alleen Rode Kruis-briefkaarten;
de eerste post uit Nederland kwam pas op 16-11-1945 in Batavia binnen (eerste
postvlucht) en enige dagen later in Medan. Mannen, die in de HBS zaten, konden
hun vrouwen en kinderen bezoeken, als zij in het bezit waren van een speciale
pas. Veiligheid van transporten In het begin vonden de treintransporten om de andere dag ’s nachts
plaats. In verband met de toenemende agressiviteit van de pemoeda’s vonden
met ingang van 18-10-1945 de transporten overdag plaats en werden dagelijks
uitgevoerd. Iedere trein werd bewaakt door 30 Japanse soldaten; ook langs de
spoorlijn was Japanse bewaking aanwezig. Veilgheid in het kamp Het kamp was omheind met prikkeldraad, het werd bewaakt door Japanse
soldaten (later door Brits-Indische soldaten), zij patrouilleerden met jeeps
door het kamp en door de stad; men kon niet zonder speciale pas de stad in.
Ook kon men niet buiten Medan reizen zonder goede militaire escorte (december
1945). Op 18-10-1945 werd een kampbewoner buiten het kamp vermoord; de
nationalisten oefenden een terreur uit, de mensen in het kamp werden bang;
het Engelse hoofdkwartier beval, dat iedereen in het kamp bleef. In december 1945 waren er weer veel schietpartijen rondom het kamp;
omstreeks 20-12-1945 werd een echtpaar, dat zich in het kamp dicht bij de
omheining bevond, vermoord; vervolgens
werd de avondklok weer ingesteld. In juni 1946 was de toestand weer zo gevaarlijk, dat opnieuw de avondklok
werd ingesteld. Recreatie Eind november 1945 werden er in de Witte Sociëteit dansavonden, cocktail
parties en concerten gegeven; in het Gouverneurshuis werden in de grote
ontvangstzaal films vertoond. Nieuws Eind november 1945 was radio Hilversum te ontvangen met nieuws uit
Nederland. Nederlandse
militairen Op 24-10-1946 kwamen
de eerste Nederlandse militairen aan; zij waren ingedeeld bij de zogenaamde
Z-brigade (als eerste 3-3 RI). Huidige
situatie (2007) De woonwijk bestaat
nog steeds, veel huizen zijn gemoderniseerd. |
Literatuur
Beekhuis,
H. e.a. – Geïllustreerde Atlas van de Bersiapkampen in Nederlands-Indië
1945-1947, 2009, pg 28-29
Doorn, Iens van –
Dreiging onder de tropenzon, 1983, pg 96 e.v. (situatie in 1948)
Kousbroek, Rudy – Terug
naar Negri Pan Erkoms, 1995, pg 205-212 (huis aan Beatrixlaan)
Kuyl, Arie – Opgeborgen
bij de evenaar, 1984, pg 159 e.v. (per vliegtuig uit Bangkinang)
Loderichs, M.A. e.a. –
Medan, Beeld van een stad, 1997, pg 64, 66
Noord-Sumatra in
Oorlogstijd, deel Brastagi-APIII, 1992, 271-303 (diverse dagboeken)
Noord-Sumatra in
Oorlogstijd, Voorspel en Medan na de oorlog, 2001, pg 197-337 (diverse
dagboeken)
Noor-Sumatra in
Oorlogstijd, Deel 14, Medan na de oorlog, 2001, pg 198-248 (dagboek Mw
Zadelhof)
Overzicht werkzaamheden
KDP en RAPWI – NIOD, IC 025383, pg 24-26
Rijkhoek, D. – De gele
mierenplaag, 1946, pg 225-241
Schouten, C. – RAPWI
Geschiedkundig overzicht, NIOD, IC 081820, pg 145
Touwen-Bouwsma, Elly en
Petra Groen – Tussen Banzai en Bersiap, 1996, pg 40 (evacué’s uit Padang)
Velde, J.J. van de –
Brieven uit Sumatra, 1984, pg 125-126, 132-199
Verhoef, A.W. –
Brieven, Noord-Sumatra in Oorlogstijd, Deel 14, Medan na de oorlog, 2001, pg
338-418
Vreede, Mischa de – Een
hachelijk bestaan, 1980, pg 101-109 (Tjisedane maart 1946)
Index Sumatra-kampen Plattegrond Polonia