Batavia                           Tjideng                          W-Java

 

                                                                                                                                                                         13-3-2013

Japans kamp, Opvangkamp

 

Ligging

Dit kamp bestond uit een omrasterde woonwijk in het westen van de stad; het was tijdens de Japanse bezetting een groot vrouwenkamp. Het gedeelte rondom de Tjitaroem- en Tjimalajaweg, dat door Sonei werd afge­stoten, werd in de bersiap-periode weer aan het kamp toegevoegd.

 

Kampcommandant

Luitenant Sakai (van 23-06-1945 tot xx-11-1945).

Er heerste een strenge discipline (geen terreur zoals onder de vorige kampcommandant Sonei); na de Japanse capitulatie werden het buigen voor de keizer, de appèls en de sjouwploegcorvees afgeschaft, de rest van het regime bleef gehandhaafd.

 

Kampbewaking

Op 29-08-1945 werden de heiho’s vervangen door Japanse soldaten (buiten de poort).

 

Kampleiding

Mw A.M.Roorda van Eysinga (tot 2-11-1945, toen zij op medisch advies het kamp moest verlaten)

 

Transporten

datum

binnengekomen

uit

vertrokken

naar

aantal

per

transport

aantal

in

kamp

type

personen

 

JAPANS KAMP

 

 

 

15-08-1945

 

 

 

10.000

vr,ki

 

OPVANGKAMP

 

 

 

15-08-45 (1)

 

Vertrek (2)

 

 

vr,ki

15-08-45 (1)

 

Div. Zkhs

 

 

vr,ki (3)

15-08-45 (1)

 

Overlijden

 

 

vr,ki

17-10-1945

 

 

 

6800

vr,ki

xx-xx-45 (4)

Omgeving (5)

 

 

 

ma,vr,ki

xx-02-1946

 

 

 

2400

ma,vr,ki

xx-02-46 (6)

 

Evacuatie (7)

 

0

ma,vr,ki

ki=kinderen, ma=mannen, vr=vrouwen

Div. Zkhs=diverse ziekenhuizen in de stad

(1) gedurende de periode tot 17-10-1945

(2) vertrek op eigen risico en vervoer naar andere lokaties in de stad

(3) ernstig zieken

(4) eind 1945

(5) vluchtelingen uit directe omgeving van het kamp (bedreiging door pemoeda’s: golf van geweld)

(6) eind februari?

(7) de laatste evacués verlieten het kamp

 

Capitulatie

Op 22-08-1945 (of 23-08-1945) maakte kampleidster de capitulatie bekend aan de huis­hoofden. Hierbij werd de geïnterneerden ten strengste aangeraden het kamp niet te verlaten in verband met de bedrei­gende omstan­dig­heden buiten het kamp.

Veiligheid

In de derde week van september werd een aanval van pemoeda’s op het kamp afgeslagen door Japanse sol­daten. Op 29-09-1945 werd de poort weer gesloten.

Voeding

Onmiddellijk na 15-08-1945 werd de voeding beter: fruit, suiker, brood, rijst kwam het kamp binnen. Het eten kwam uit de centrale gaarkeuken (bemand door mannen uit het 10e Bat, later door mannen die uit Tjimahi in het kamp waren aangekomen), totdat petroleumstellen werden uitgereikt en iedereen zelf moest koken. Het gedek was stuk: er was ruilhandel mogelijk.

Wonen

De vrouwen en kinderen zaten opgepakt in woonhuizen. Door vertrek van enerzijds ernstig zieken en anderzijds vrouwen en kinderen, die het kamp op eigen risico toch verlieten, door het vergroten van het kamp met enige straat-delen en door het overplaatsen van vrouwen en kinderen naar nieuwe locaties in de stad - zoals aan de Theresiakerklaan, de Westerparkwijk en in het Bilitonkamp kwam meer woonruimte beschik­baar.

Water

Er was vaak een groot gebrek aan water (de pemoeda’s hadden hier en daar de watervoorziening van de stad ge­blok­keerd); men moest water halen bij tankauto’s bij de poort.

Sanitair

De riolering van het kamp was in zeer slechte staat, waardoor in het kamp een vieze lucht hing, die ook ver buiten het kamp te ruiken was. Met hulp van mannen van de genie werd de riolering hersteld. Door het vergroten van het kamp met huizen, die door Sonei aan het kamp waren onttrokken, werden wandluizen het kamp binnen­gehaald (Tjideng was altijd vrij van wandluizen geweest).

Medische zorg

Op 17-08-1945 kwamen de eerste kisten met medicijnen het kamp binnen, afkomstig uit de Japanse voorraden. Er werden vitamine-injecties toegediend. Ernstig zieken werden overgebracht naar ziekenhuizen in de stad, maar ook artsen verlieten het kamp om in de ziekenhuizen te werken of om met recuperatieverlof naar Australië te gaan. Hierdoor kon het kampziekenhuis aan de Laan Trivelli opnieuw worden ingericht; nieuwe artsen kwamen het kamp binnen.

Recreatie

In december was er tweemaal per week openluchtbioscoop; soms ging men onder gewapende begeleiding naar een bioscoop buiten het kamp.

Onderwijs

Tot eind 1945 was onderwijs niet mogelijk: er waren geen boeken, er was geen papier.

Toestand.

Gedurende de regentijd was het kamp één grote modderpoel.

Werk

Vele vrouwen en meisjes gingen naar kantoor om wat geld te verdienen en de verveling van het lange wachten op evacuatie te verdrijven.

Vervoer

De vrouwen, die kennissen wilden bezoeken in andere kampen, familie wilden bezoeken in één van de zieken­huizen, naar kantoor gingen of dansavonden wilden bezoeken, werden met bussen of vrachtwagens met Britse bewaking vervoerd. De transporten van repatrianten naar Tandjong Priok vonden plaats met vrachtwagens (het treinverkeer was in handen van de pemoeda’s).

Evacuatie

Tot maart 1946 was het uiterst moeilijk om in aanmerking te komen voor evacuatie naar Nederland: grote passa­giersschepen kwamen pas in januari 1946 beschikbaar, weduwen en wezen hadden voorrang, evacués uit Medan, Bandoeng, Semarang kregen ook voorrang.

 

Huidige situatie (2007)

Het voormalige kamp is nog steeds een woonwijk; de oude huizen staan er nog, maar vele zijn verbouwd.

 

Literatuur:

Beekhuis, H. e.a. – Geïllustreerde Atlas van de Bersiapkampen in Nederlands-Indië 1945-1947, 2009, pg 52-53

Brugmans, Prof. dr. I.J. – Gevangen op Java, dagboek uit een Jappenkamp, 2004, pg 156

Dulm, J. van e.a. –Atlas Japanse kampen, Deel I, 2000, pg 90, Deel II, 2002, pg 75

Eyden, Ton van der – Arts en gezin in de Oost 1928-1946, 2006, pg 147 - 210

Fabricius, Johan - Hoe ik Indië terugvond, 1947, pg 26-35 ?

Grevendamme, Ben - Vrij, 1947, pg 66

Groot, Willem de – Recollections of a tawanan in Hans Liesker – Je denk, ken niet maar ken!, 1997, pg 257

Hobma-Glastra, T.Y. - Bandjir, 1988, pg 102-107

Kemperman, Jeroen - De Japanse bezetting in dagboeken: Tjideng, 2002, pg 27-28, 261 (medicijnen), 396-400

Oort, Boudewijn van – Tjideng Reunion, 2008, pg 275-355 (in English)

Rinzema, Win - Dit was uw Tjideng, 2e druk, 1991, pg 99-119, 139

Stouw-Lengkeek, Elise G.van der - De hel van Tjideng, 1995, pg 57-68

Toestand der Nederlanders in de kampen, NRK-archief Ned. Indië, Doos 2, map 1

Vletter, M.E. de e.a. – Batavia/Djakarta/Jakarta, Beeld van een metamorfose, 1997, pg 71

 

Naamlijsten

zie www.japanseburgerkampen.nl onder Tjideng (naamlijst april 1944)

zie www.japanseburgerkampen.nl onder Tjideng (naamlijst augustus 1945)

zie www.japanseburgerkampen.nl onder Tjideng (naamlijsten overledenen augustus en september 1945)

 

Plattegrond

zie www.japanseburgerkampen.nl onder Tjideng

 

 

Index          West-Java-kampen